آنچه امروز بر‌ آن تاکید می شود این است که ما باید بدون توجه به محدودیتهای زمانی و مکانی در هر فرصتی، ذهن ، اندیشه و احساس کودکان را با آموزش مأنوس و مرتبط سازیم. یکی از مصادیقی که در این هزاره به عنوان یک زمان مناسب برای آموزش از آن یاد می شود زنگ تفریح در مدارس است. در حقیقت زنگ تفریح زمانی برای اتلاف وقت یا صرفاً رفع خستگی نیست بلکه اگر به واقع مفهوم و ماهیت زنگ های تفریح در مدارس توجه شود می توان به نقش تربیتی آن رسید که به مراتب فراتر از کلاس های درس است و این نکته ای است که در نظام آموزش و پرورش ایران کمتر به آن توجه شده و حتی در برنامه ریزی ها و مسائلی که در خصوص این بخش مطرح می شود کمتر صحبتی در مورد اهمیت حیاتی آن عنوان می شود.

زنگ تفریح از این جهت حائز اهمیت است که معمولاً دانش آموزان با شنیدن صدای زنگ پایان درس به سرعت و با شتاب، خود را به حیاط مدرسه رسانده و گویا احساس رهایی و آزادی می کنند. در واقع اگر آموزش در کلاس، اجباری، تحمیلی و خسته کننده است زنگ تفریح آغاز شادی و تفریح و فعالیت است. هر چند که یکی از اهداف در نظر گرفتن این زمان کوتاه، استراحت فکری، ذهنی، روحی و جسمی کودکان و نوجوانان است اما با توجه به اینکه آموزش به دو صورت آشکار و پنهان ارائه می شود زنگ تفریح را باید زمان مناسبی برای تعلیم و تربیت روح و احساس دانش آموزان دانست.

در واقع اگر بپذیریم هر کودک و نوجوانی در زمانی که ذهن و احساس و ادراکش از تعلقات بیرونی رهایی یافته و هیچ اجباری برای پذیرش چیزی وجود ندارد، بهتر می تواند به خود شکوفایی استعدادهایش کمک نماید در آن صورت از فرصت های کوتاه بین ساعت کلاسی بهتر استفاده خواهیم نمود. بچه ها در ساعات زنگ تفریح ارتباط و تعامل را با همسالان خود می آموزند؛ ارتباطی که در فضایی کاملاً باز و آزاد و بدون حضور هیچ سرپرست یا فردی که بخواهد به آنها امر و نهی کند، به دست می آید.

در آموزشهای جدید تأکید بر این است که به بچه ها آزادی بیان اندیشه ها و عقایدشان را بدهید تا نتایج طلایی آنرا دریافت نمایید. در حقیقت زنگ تفریح می تواند به مکانی برای بحث، تبادل فکر و اندیشه دربارة مسائلی مبدل شود که هم در دروس بچه ها به آنها پرداخته شده و هم موضوعاتی که فراتر از حوزه کلاس و درس ، در سطح شهر و کشور و جهان و کهکشان وجود دارد.

هر چند که متخصصان مسائل تغذیه بر تغذیه مناسب زمان تفریح تأکید دارند باید در نظر داشت که در کنار تغذیه مناسب ایجاد فضای تعاملی، مشارکتی نقش بسیار پر رنگی در رشد همه جانبه دانش آموزان دارد. اما یکی از اقداماتی که می تواند زنگ تفریح را به ساعاتی غیر خلاق و غیر کاربردی تبدل نماید کنترل کردن بچه ها توسط مربیان آموزشی در این زمان های استثنایی و طلایی ست که این روش در نظام آموزش و پرورش ایران بسیار مرسوم و متداول است. اما اگر مربیان آموزشی بتوانند به جای کنترل ، اخلاق شهروندی، مسئولیت مدنی و عشق به یکدیگر را آموزش دهند در آن صورت دیگر نیازی به کنترل های از بالا به پایین وجود ندارد.

در انگلستان در برخی از مدارس برای آنکه ساعات زنگ تفریح به تعامل و تفاهم بیشتر میان اولیاء مدرسه و دانش آموزان بیانجامد آنها خود را ملزم می دانند که در این ساعات به میان دانش آموزان رفته و با آنها در بازی و شادی مشارکت نمایند. این اقدام می تواند فاصله میان آن ها را کمتر کرده و دیوارهای بلند میان کودکان و نوجوانان و مربیان آموزشی را بردارد. اگر بخواهیم به زنگ تفریح به صورت علمی و ریشه ای توجه کنیم باید فضایی ایجاد نماییم تا بچه ها در این زمان کوتاه بتوانند در کنار سایر دوستانشان به بازی و شادی پرداخته تا ضمن ایجاد روحیه نشاط، خوب زندگی کردن در کنار یکدیگر را یاد بگیرند.

اگر بپذیریم که یکی از اهداف نظام آموزش و پرورش تربیت شهروندان خوب و خوش بخت برای جامعه است شهروندانی که همدیگر را دوست دارند و می توانند با یکدیگر زندگی صلح آمیزی خوبی داشته باشند زنگ تفریح این موقعیت را در اختیار ما می گذارد. یکی از تأکیداتی که در نظام های پیشرفته آموزشی می شود این است که بچه ها به هر طریقی که می توانند کار گروهی یا تیمی را تجربه کنند. حال اگر حیاط مدارس را بتوان به فضایی از شادی، سرور، بازی های گروهی و تیمی مبدل سازیم ،توانسته ایم این فرصت آموزشی را در مدارس ایجاد نماییم. یکی از مشکلات و موانع توجه متفاوت به زنگ تفریح در ایران این است که حیاط اکثر مدارس کوچک، بی قواره و غیر استاندارد است.

بر همین مبناست که گفته می شود مکان احداث مدرسه، نوع ساختن کلاس ها و یا حیاط و اندازه آن ها دارای اهمیت است و باید مبتنی بر استانداردهای جهانی باشد. اگر بچه ها برای رفتن به زنگ تفریح ثانیه شماری می کنند پس چه بهتر که این فضا را برای آن ها روح بخش تر و شاداب تر نماییم؛ مثلاً می توان حیاط را با رنگ های شاد و زنده و پرانرژی رنگ آمیزی نمود،گل و گیاهان طبیعی در آن جا کاشت و به دیوارها جملات آموزنده، روحیه بخش و امیدوار کننده نصب نمود. جملاتی که ایمان به پیروزی و موفقیت را در آن ها تقویت می کند. زنگ تفریح کارناوال شادی، شور و شوق است.

فقط کافی ست زمانی که بچه ها مشغول بازی و تفریح و گفتگو هستند به آنها توجه کنید در چشمهای آن ها شوق به زندگی، شعف و انرژی برای حرکت را می توانید ببینید. در حقیقت با توجه به اینکه جایگاه آموزش و پرورش در این هزاره ایجاد تغییر در کودکان و نوجوانان است پس چرا نباید از فرصت زنگ تفریح جهت ایجاد جذابیت، شور و هیجان بهره برد؟ یکی دیگر از اشتباهاتی که در برخی از مدارس ایران مشاهده می شود این است که زنگ تفریح را زنگ ورزش محسوب می کنند در حالی که این کار باعث می شود از یک طرف ارزش و اعتبار زنگ ورزش زیر سوال رفته و از طرف دیگر کارکرد زنگ تفریح نیز به مرور نادیده انگاشته شود.

در مباحث مدیریت بهره وری انسانی تأکید می شود که در ساعات تربیت بدنی بچه ها باید به ورزش به صورت علمی و سیستماتیک بپردازند و در ساعات زنگ تفریح شادی، گفتگو، همکاری و همیاری را تجربه کنند. از نکات دیگری که پیشنهاد می شود در زنگ های تفریح مورد توجه قرار گیرد پخش موسیقی هایی با محتوای متعالی و روح نواز است؛ مثلاً می توان از موسیقی های کلاسیک، سنتی های مورد علاقه جوانان و حتی موسیقی های پاپ مجاز یا موسیقی های بی کلام استفاده نمود. موسیقی فضای مناسبی برای یادگیری، تغییر و اراده به دانستن را در بچه ها پدید می آورد، ضمن اینکه معنای متفاوتی از زندگی را برای لحظاتی در ذهن آن ایجاد می کند؛ معنایی که با مدرسه و کلاس ودر این فضا به آن ها ارایه شده است .

نکته آخر اینکه در برخی از مدارس کشورهای شرق آسیا در زنگ های تفریح با مراقبه و سکوت ، فرهنگ در خود نظاره کردن را به بچه ها یاد می دهند ، ذهن آن ها را به آرامش می رسانند و این نونهالان را برای یادگیری آماده می کنند. در مجموع اقداماتی از این دست می تواند زنگ تفریح را به یک فرصت آموزشی سودمند و کارآمد مبدل سازدو به نظر می رسد که با وجود پتانسیل های موجود، توجه به این بخش از آموزش بسیار سودمند و کارآمد خواهد بود.